دستور عمل اجرایی طرح حمایت تغذیه ای مادران باردار و شیرده نیازمند

بسمه تعالی

اعضای کمیته علمی تدوین کننده طرح ودستور عمل اجرایی طرح حمایت تغذیه ای زنان باردار نیازمند :
1 – خانم مینا مینایی - کارشناس ارشد اداره بهبود تغذیه دفتر سلامت خانواده وجمعیت معاونت سلامت وزارت بهداشت 
2 – خانم فرزانه صادقی قطب آبادی - کارشناس اداره بهبود تغذیه دفتر سلامت خانواده وجمعیت معاونت سلامت 
3 – دکتر بهروز کمالی - کارشناس ارشد معاونت امورحمایت خانواده کمیته امداد امام (ره) 
4 – حسن جانجانی - کارشناس ارشد معاونت امورحمایت خانواده کمیته امداد امام (ره )

مقدمه وبیان مسئله : 
شیوع تولد نوزاد کم وزن یکی از شاخص های مهم بهداشتی است ، نوزادانی که با وزن کمتراز 2500 گرم متولد می شوند بیشتر درمعرض ابتلاء به سوء تغذیه وبیماری های مختلف از جمله اسهال بوده وخطر مرگ ومیر درآنان بیشتراز نوزادانی است که با وزن طبیعی متولد شده اند. به طوری که دوسوم کل مرگ های نوزادی مربوط به نوزادان کم وزن است بنابراین وزن هنگام تولد نمایانگر وضع آینده بقاء ورشد کودک است ، علاوه بربالابودن میزان مرگ ومیر ، وقوع مواردی نظیر عقب ماندگی ذهنی ، ناشنوایی ، خونریزی مغزی ، اختلالات گوارشی وابتلاء به بیماریهای عفونی درنوزادان کم وزن بیشتر است . نوزادان باوزن تولد کم دردوران نوزادی رشد سریعتری دارند ولی به وزن وقدی که نوزادان متولد شده با وزن طبیعی دست خواهند یافت نخواهند رسید. به طوری که این نوزادان دردوران نوجوانی وبزرگسالی از همسالان خود کوتاهترمی باشند. از علل تولد نوزاد کم وزن که مربوط به مادر می باشد می توان سوء تغذیه ، مراقبت های ناکافی دوران بارداری ، کارجسمی سخت ، اضطراب ، عوامل روانی ، اقتصادی ، محرومیت از حمایت خانوادگی واجتماعی رانام برد . درکشورهای درحال توسعه ، سوء تغذیه مادر دربدو حاملگی ، وزن گیری نامطلوب او به علت دریافت ناکافی غذا، کوتاهی قد مادر ( به علت سوء تغذیه دردوران کودکی ) مهمترین علل تولد نوزاد کم وزن می باشد ، بنابراین سوء تغذیه مادر مهم ترین شاخص برای تولد نوزاد کم وزن درکشورهای درحال توسعه است . شیوع بالای تولد نوزاد کم وزن نه تنها شاخصی برای سوء تغذیه ومرگ ومیر نوزادان می باشد بلکه بیانگر یک مشکل حاد سلامت درجامعه است ونشان می دهد که درچنین جامعه ای زنان درسنین باروری نیز دچار سوء تغذیه هستند . نتایج بررسی کشوری شیوع تولد نوزاد کم وزن درایران درسال 1383 نشان داده است . کمبود وزن هنگام تولد در کشور ما هنوز شایع است وبه طور نابرابرتوزیع شده است. به طوری که درخانواده های فقیر ، کم سواد ودارای محدودیت های بهره مندی از امکانات رفاهی ، بیشتر است . لذا تقویت برنامه های حمایت از گروههای آسیب پذیر ، تخصیص یارانه به این گروهها ، اقدامات مختلف در جهت هدفمند کردن یارانه ها از جمله اقداماتی است که می تواند آمار شیوع تولد نوزادان کم وزن رادرکشورمان کاهش دهد . شواهد مطالعات انجام شده درهند نشان داده است تغذیه مادر درطول زندگی عامل مهمی برای رشد مطلوب جنین می باشد . وزن مادر درقبل از بارداری ، وضعیت تغذیه ومیزان افزایش وزن در طول بارداری شاخص های مناسبی برای مداخله های اجرائی به منظور کاهش تولد نوزاد کم وزن می باشد . سازمان جهانی بهداشت توصیه نموده است . زنان کشورهای درحال توسعه درطول 3 ماهه دوم وسوم حداقل یک کیلوگرم درماه افزایش وزن داشته باشند . ولی متاسفانه بیشتر زنان باردار کشورهای درحال توسعه هنوز این افزایش وزن توصیه شده در دوران بارداری رابه دست نمی آورند . مصرف مکمل غذایی درطول بارداری می تواند از تولد نوزاد کم وزن پیشگیری نماید . زمان افزایش وزن در دوران بارداری نیز مهم است. افزایش ناکافی وزن مادر درهرماه یا کاهش وزن دروزن گیری پی درپی ، برای جنین ومادر خطرناک است و دراین وضعیت نیاز به اقدامات فوری می باشد. مداخله درهرمرحله باید قادر به شکستن زنجیره سوء تغذیه و تولد نوزاد کم وزن باشد. درمناطقی که از نظر منابع غذایی فقیر می باشد ، باید برنامه ای که منجر به افزابش وزن مطلوب دردوران بارداری می گردد، دراولویت مداخله های اجرایی قرارگیرد. از این رو کمیته امداد امام (ره ) به عنوان متولی اصلی فقرا ونیازمندان درکشورکه وظیفه حمایت از اقشار نیازمند راعهده دار می باشد همچنانکه دربرنامه های مشارکتی دیگر مانند حمایت از کودکان سوء تغذیه ای زیر 6 سال آمادگی خودراجهت همکاری باوزارت بهداشت اعلام نموده و بااختصاص بودجه ای به حمایت از مخاطبان طرح یعنی زنان شیرده وباردارمی پردازد تا انشاا... شاهد بهبود وضع تغذیه ای این قشر از نیازمندان جامعه اسلامی باشد . مطالعات نشان داده است زنان باوزن مناسب وزنانی که درطول بارداری افزایش وزن بیشتر داشته اند ، نوزادان باوزن هنگام تولد بالاتری رابه دنیا آورده اند وبنابراین باتوجه به نتایج مطالعات مختلف ، بهبود وزن هنگام بارداری وافزایش وزن درطول بارداری دو راهکار موثر برای کاهش وپیشگیری از تولد نوزاد کمک وزن می باشند از سوی دیگر عقاید وباورهای اجتماعی – فرهنگی جوامع درمورد تغذیه در دوران بارداری برروی وزن هنگام تولد تاثیر گذاراست بنابراین درجریان طراحی واجرای مداخله ها باید باورهای فرهنگی جامعه رادرنظر گرفت . یافته های مطالعه ای درگامبیا نشان می دهد مصرف مکمل های غذایی دردوران بارداری موجب کاهش معنی داری درشیوع تولد نوزاد کم وزن ( از 17 درصد به 11 درصد) شده است . شواهد نشان داده است ، توزیع مکمل غذا باید هرچه زودتر آغاز شود زیرا تاثیر مثبت مکمل غذایی به طول مدت مصرف آن بستگی دارد .

مستندات قانونی :
برطبق بند «و» ماده 95 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران ، دولت مکلف به امکان تامین غذای سالم و کافی در راستای سبد مطلوب غذایی وتضمین خدمات بهداشتی ، درمانی وتوانبخشی رایگان وتامین مسکن ارزان قیمت ، همچنین حصول اطمینان از قرار گرفتن جمعیت کمتراز هجده سال تحت پوشش آموزش عمومی رایگان برای خانوارهای واقع در سه دهک پائین درآمدی ، از طریق جابجایی وتخصیص کارآمد منابع یارانه ، می باشد . همچنین به استناد بند « ک » ماده 1 قانون ساختار نظام جامع رفاه وتامین اجتماعی ، کاهش نابرابری وفقر برعهده دولت می باشد . به استناد بند 2 اصل بیست ویکم قانونی اساسی جمهوری اسلامی ایران ، حمایت از مادران به خصوص در دوران بارداری وحضانت فرزند وحمایت از کودکان بی سرپرست برعهده دولت است .

اهداف طرح :
هدف کلی : ارتقاء سطح سلامت تغذیه ای زنان باردار نیازمند

اهداف جزئی :

- ارتقاء سطح آگاهیهای بهداشتی و تغذیه ای دردوران بارداری .
- بهبود وضعیت تغذیه زنان باردار نیازمند درطول بارداری و پس از آن.
- پیشگیری از تولد نوزاد با وزن کم.
- تقویت آمادگی زنان برای دوران شیردهی.
- پیشگیری از اختلال درروند رشد نوزادان وکودکان.
- تقویت حمایت های روحی وروانی زنان باردارنیازمند.

روش کار :
الف – تشکیل کمیته علمی – اجرایی طرح بااهداف زیر :
1- برنامه ریزی 
2- هماهنگی 
3- نظارت وپیگیری ( تنظیم فرمها از قبیل فرم معرفی نامه – گزارش – چک لیست و... – تدوین بخشنامه ها – انجام بازدید مستقیم ) . 
4- رفع مشکلات وتصمیم گیری ها .
5 - پیگیری دستور عمل اجرایی طرح وتفاهم نامه .
6- برگزاری جلسات توجیهی برای کارشناسان دست اندر کار طرح .
7- تعیین وظایف بخشهای درگیر درطرح ( بهداشت وکمیته امداد ) .

ب – اجرای مداخله ( آموزش – اهدای سبد غذایی ) .
1 – شناسایی زنان باردار توسط مرکز بهداشتی ، درمانی شهری ، روستایی وخانه های بهداشت به منظور تعیین وضعیت تغذیه ای وانجام مراقبتهای بهداشتی ومعرفی به کمیته امداد طی یک لیست محرمانه .
تبصره : 
درصورتی که تعداد زنان باردار مبتلاء به سوء تغذیه تحت حمایت کمیته امداد وبهزیستی از تعداد پیش بینی شده برای آن استان ، کمتر باشد کمیته امداد می تواند مادران باردار غیر تحت حمایت نیازمند رابراساس ضوابط خود تحت پوشش این طرح قراردهد .
2 – کلیه زنان باردار تحت پوشش این طرح موظف به اجرای برنامه های تنظیم خانواده پس اززایمان می باشند .
3 – تمام زنانی که سبد غذایی دریافت می کنند ملزم به دریافت کارت مراقبت وشرکت در کلاسهای آموزشی مربوطه وانجام کلیه توصیه های کارکنان بهداشتی ، درمانی می باشند . 
4 – زنان باردار نیازمند فقط می توانند یکبار از مزایای این طرح بهره مند شوند .
5 – خانوارهای زیر 4 نفر یک سبد غذایی وبالای 4 نفر دوسبد غذایی درماه دریافت می کنند .
6 - ارائه سبد غذایی درطول یکسال براساس سرانه یکصدوپنجاه هزارریال معادل پانزده هزارتومان ماهیانه تعیین میگردد ودرصورت تغییر متعاقباً اطلاع داده خواهد شد . سبد غذایی باید باتوجه به فرهنگ غذایی منطقه – وضعیت دسترسی به مواد غذایی – شرایط ذخیره ونگهداری موادغذایی باهماهنگی وهمکاری کارشناس تغذیه معاونت بهداشتی استان وتوسط کمیته امداد تهیه گردد .
7 - شروع برنامه مادران باردار واجد شرایط از پایان سه ماهگی بارداری تا6 ماه پس از زایمان می باشد ( جمعاً مدت یکسال تمام ) ویا مادران باردار شیردهی که بین این مدت زمان شرایط حمایت راپیدا می کنند . ضمناً درصورتی که زمان مراجعه مادر پس از سه ماهگی باشد ، به عنوان مثال اگر مادر بارداراز پنج ماهگی تحت پوشش قرارگیرد بنابراین تا8 ماه پس اززایمان سبد دریافت می کنند .
توجه : درصورت سقط جنین یا فوت نوزاد توزیع سبد غذایی تا3 ماه پس از آن ادامه می یابد .
8- درصورت وجود اختلال رشد درکودکان این مادران درارزشیابی پایان 6 ماهکی کودک ، ترجیحاً این کودکان دربرنامه بهبود سوء تغذیه کودکان پذیرفته می شوند.
9 – افراد بهره مند شامل مادران باردار وشیرده تحت حمایت امداد وبهزیستی ودرصورت امکان دیگر افراد نیازمند طبق ضوابط امداد می باشند .

شاخصهای بهداشتی تغذیه جهت انتخاب مادران باردار:
1 – وزن گیری ناکافی دردوران بارداری .
2 – کم وزنی ( وزن کمتراز 45 کیلوگرم ) .
3 – کمک خونی شدید ( هموگلوبین کمتراز 7 گرم دردسی لیتر یاهماتوکریت کمتراز20% ) .

عملیات اجرایی :
این طرح در3 سطح زیر به اجراء درخواهد آمد :
1. دفتر مرکز ی کمیته امداد حضرت امام ( معاونت امورحمایت خانواده ) .
2. کمیته امداد استان .
3. کمیته امداد شاخه .

وظایف :
الف – درسطح ستاد دفتر مرکزی 
- تشکیل کمیته علمی باحضور مسئولین وکارشناسان معاونت امورحمایت خانواده – کمیته امداد حضرت امام ودفتر سلامات خانواده وجمعیت معاونت سلامت وزارت بهداشت ، درمان وآموزش پزشکی .
- نظارت برحسن اجرای طرح .
- برنامه ریزی وایجاد هماهنگی درنحوه اجراء وارزشیابی طرح دراستانها .
- پیش بینی وتخصیص اعتبار مورد نیاز .
- تهیه مقالات وجزوات علمی کاربردی وارسال آن به استان به منظور افزایش طرح آگاهی .
- تهیه فرمهای اطلاعاتی مورد نیاز وارسال به استان ها به منظور تکمیل اطلاعات خواسته شده .

ب – درسطح کمیته امداد استان :
- هماهنگی بین معاونت امورحمایت خانواده مرکز و کمیته امداد استان .
- جذب وتوزیع اعتبارات به منظور تهیه موادغذایی مورد نظر
- نظارت برنحوه ارائه خدمات درشاخ ها 
- اخذ اطلاعات ومقالات وجزوات آموزشی وراهکارهای اجرایی از معاونت امورحمایت خانواده مرکز 
- ارائه اطلاعات ومقالات آموزشی به شاخه ها 
- برگزاری دوره های آموزشی برای کارشناسان شاخه ها 
- تنظیم عملکرد سه ماهه ( براساس فرم پیوست شماره 3 ) وارسال به معاونت امورحمایت خانواده مرکز 
- هماهنگی بامعاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی به منظور اجرای مطلوب طرح

ج ) درسطح شاخه ها :
- معرفی یک نفر مسئول اجرای طرح
- شناسایی جمعیت هدف براساس دستور عمل 
- ایجاد ارتباط وهماهنگی بامراکز بهداشتی ودرمانی 
- نگهداری وتوزیع مواد غذایی تحت شرایط بهداشتی ویاتوزیع حواله اقلام غذایی 
- جمع آوری اطلاعات وپیشنهادات وارسال آن به کمیته امداد استان 
- ارائه پیشنهادات درزمینه تکمیل طرح حمایت از زنان باردار
- تهیه گزارش عملکرد ماهیانه وارسال آن به کمیته امداد استان

جامعه هدف : 
- زنان باردار نیازمند 
تبصره 1 – اولویت بازنان باردارتحت پوشش وپشت نوبت کمیته امداد وبهزیستی می باشد .
تبصره 2 – درتهران اولویت بامناطق محروم وحاشیه نشین می باشد .
تبصره 3 – اولویت پذیرش بازنان باردارزیر6 ماه می باشد .

فرایند عملیاتی :

طرح مذکور درسال 1386 در30 استان کشور براساس نتایج اولین بررسی کشوری وزارت بهداشت درزمینه شیوع تولد نوزاد کم وزن اجراء خواهد شد . براین اساس استان های کشور به سه منطقه به شرح زیر تقسیم شدند . 
منطقه ( A) باشیوع تولد نوزاد کم وزن (L.B.W)* بالای 15% شامل استان های آذربایجان شرقی وغربی واردبیل – بوشهر – خراسان جنوبی – خوزستان – سیستان وبلوچستان – کرمان وهرمزگان 
منطقه ( B) باشیوع تولد نوزاد کم وزن (L.B.W) زیر 15%تا10% شامل استان تهران 
منطقه ( C) باشیوع تولد نوزاد کم وزن (L.B.W) زیر 10% شامل استان های اصفهان – ایلام – چهار محال وبختیاری – خراسان رضوی – خراسان شمالی – زنجان – سمنان – فارس – قزوین – قم – کرمانشاه – کهکیلویه وبویر احمد – کردستان – گیلان – گلستان – لرستان – مازندران – مرکزی – همدان – یزد 
به ترتیب ضریب 3 برای منطقه A ضریب 2 برای منطقه B وضریب 1 برای منطقه C جهت تعیین تعداد نفرات هرگروه واستان درمحاسبات اعمال گردید.

فرایند معرفی وپذیرش :
- مراکز بهداشتی طی یک لیست محرمانه مادران بارداری راکه دچار وزن گیری نامطلوب هستند به امداد معرفی می نمایند.
- کمیته امداد جهت تعیین نیازمندی بابررسی لیست محرمانه دریافتی از مراکز بهداشتی ومطابقت باپرونده های موجود برای مددجویان امداد واستعلام از بهزیستی برای افراد تحت حمایت آن سازمانو همچنین تحقیق طبق ضوابط امداد باید سهل گیرانه برای افراد غیر تحت حمایت امداد وبهزیستی جمعیت هدف رامشخص می نماید .
- کمیته امداد پس از پذیرش وتشکیل پرونده برای هرزن باردار ویاشیرده نیازمند به صورت ماهیانه وحداکثر باتوزیع هردوماه یکبار سبد غذایی ویاحواله خرید اقلام که باتوجه به شرایط موجود واقلیم منطقه ونظر کارشناس تغذیه استان بومی شده وباجدول پیوست شماره (4 ) نیز همخوانی دارد دراختیار ایشان قرارمی دهد .

شاخص های ارزیابی :
باتعامل بین کمیته امداد ومرکز بهداشت ، پایش وارزشیابی ماهانه توسط کارشناسان مراکز بهداشت مطابق فرم پیوست شماره (2 ) اعمال ونتیجه ماهیانه جهت درج درپرونده به امداد ارسال می گردد. 
فرام رابط شماره یک : 
پایش وارزشیابی برنامه حمایت تغذیه ای از زنان باردار خانواده های نیازمند 
نام استان : نام شهرستان : سال : 13
1. تعداد مراکز بهداشتی درمانی شهری تحت پوشش برنامه : 
2. تعداد مراکز بهداشتی درمانی روستایی تحت پوشش برنامه : 
3. تعداد زنان تحت پوشش برنامه درسطح شهر:
4. تعداد زنان تحت پوشش برنامه درسطح روستا :
5. تعداد سبدغذایی توزیع شده مناطق شهری :
6. تعداد سبد غذایی توزیع شده مناطق روستایی : 
7. تعداد زنان باردارباوزن گیری مطلوب پس از دریافت سبد غذایی درسطح شهر : 
8. تعداد زنان باردارباوزن گیری مطلوب پس از دریافت سبد غذایی درسطح روستا : 
9. تعداد زنان باردارباوزن گیری نا مطلوب پس از دریافت سبد غذایی درسطح شهر : 
10. تعداد زنان باردارباوزن گیری نامطلوب پس از دریافت سبد غذایی درسطح روستا : 
11. تعداد دوره های آموزشی پیش بینی شده برای مادران باردار/ شیرده :
12. تعداد دوره های آموزشی اجراشده برای مادران باردار / شیرده :
13. تعداد زنان باردار/ شیرده شرکت کننده دردوره آموزشی درسطح شهر : 
14. تعداد زنان باردار/ شیرده شرکت کننده دردوره آموزشی درسطح روستا : 
15. تعداد کارکنان بهداشتی همکار دراین برنامه :

دستور عمل فرم پیوست 2 : 
پایش وارزشیابی برنامه حمایت تغذیه ای اززنان باردارخانواده های نیازمند 
مراحل پایش وارزشیابی از برنامه : 
الف ) ابتدا درمرکز بهداشتی درمانی شهری / روستایی یا خانه بهداشت برحسب مراجعه وتحت پوشش قرارگرفتن مادران باردار یا شیرده دراین برنامه پوشه یا زونکنی که برروی آن نوشته شده باشد برنامه حمایت تغذیه ای از زنان بارداربرای جمع آوری اطلاعات درنظر گرفته شود .
ب ) این فرم باید برای کلیه مادران بارداریاشیرده تحت پوشش برنامه تکمیل واطلاعات مورد نیاز را طی فرم رابط شماره 1 هر3 ماه یکبار به مرکز بهداشت شهرستان ارسال گردد. مرکز بهداشت شهرستان نیز موظف است گزارشات از مراکز بهداشتی درمانی تحت پوشش راجمع بندی وبه مرکز بهداشت استان ارائه نماید وکارشناسان مسئول برنامه دراستان نیز باید هرشش ماه یکبار گزارش های شهرستانی رادریافت وپس از جمع بندی به دفتر سلامت خانواده وجمعیت وزارت بهداشت وکمیته امداد استان ارسال نمایند .
نحوه تکمیل فرم :
لازم به ذکر که این فرم شامل اطلاعات مربوط به محل سکونت ، اطلاعات شناسنامه ای وبهداشتی مادر می باشد .
شماره پرونده خانوار: 
برای مادرانی که تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی یاخانه بهداشت می باشند شماره پرونده خانوارآنها رادر ابتدای فرم ثبت کنید .
کد مادر :
برای هرمادر کد مستقلی درنظر بگیرید واین کد براساس تعداد مادرانی است که تحت پوشش برنامه حمایت تغذیه ای قرارگرفته اند از ( 001) شروع باتوجه به تعداد نهایی کد ادامه پیدا می کند مثلاً ( 001، 002، 006 و ...، 010، 022، 100،102،123،200) - در ابتدا اطلاعات مربوط به محل جغرافیایی منطقه تحت پوشش ( استان ، شهرستان ونام مرکز بهداشتی درمانی یاخانه بهداشت ) وسپس اطلاعات مربوط به مادر شامل ( نام ، نام خانوادگی ، تاریخ تولد یاسن مادر ، سن اولین بارداری ، تعداد زایمان قبلی ، تعداد کودکان درقید حیات ، تعداد افراد خانواده ومیزان تحصیلات مادر ) راثبت کنید .
توجه : برای ثبت سطح تحصیلات مادر یکی از موارد زیرراانتخاب وکد مورد نظر راثبت کنید .
1. بی سواد
2. درحد خواندن ونوشتن وگذراندن دوره نهضت سوادآموزی 
3. ابتدایی کامل وراهنمایی ناقص
4. راهنمایی کامل ( سیکل ودبیرستان ناقص
5. دیپلم
6. تحصیلات دانشگاهی وبالاتر از دیپلم 
نحوه تکمیل جدول : 
این جدول شامل 12 ردیف است که درهربار مراجعه اطلاعات مربوط به آن تکمیل می گردد .
ردیف 1 : برای هرمادر به طور معمول 12 بار درنظر گرفته شده است .
ردیف 2 : منظور ثبت تاریخ مراجعه مادر است که بایستی به صورت روز / ماه / سال نوشته شود .
ردیف 3 : دراین ردیف لازم است درهربار مراجعه برحسب این که مراجعه کننده درماه چندم بارداری است یاچند ماه اززایمان او می گذرد به صورت عدد درفضای .... ثبت گردد .
ردیف 4 : پس از اندازه گیری وزن مادر وزن اورادرهربارمراجعه برحسب کیلوگرم ثبت کنید.
ردیف 5 : پس از اندازه گیری قد مادر دراولین بار مراجعه قد او را برحسب سانتی متر ثبت کنید.
ردیف 6 : پس از ثبت وزن وقد مادر شاخص توده بدنی اورابراساس فرمول زیر :

وزن (کیلوگرم )
قد( متر) * قد ( متر )

یا با استفاده از نوموگرام محاسبه وثبت کنید .
تذکر : برای مادران باردار فقط دراولین بارمراجعه شاخص توده بدنی (BMI) رامحاسبه کنید وبه صورت عدد در مقابل ستون مربوطه ثبت نمائید وتوجه کنید ، درمورد مراجعات بعدی مادر باردار نیازی به (BMI) نمی باشد وعلامت __________ بگذارید .
برای مادران شیرده درهربار مراجعه پس از اندازه گیری وزن ، مقدار شاخص توده بدنی (BMI) رامحاسبه وثبت کنید.
ردیف 7 : پس از محاسبه شاخص توده بدنی مادر وضعیت اورابراساس عدد به دست آمده مطابق جدول زیر باعلامت Ö مشخص کنید .
عدد (BMI) وضعیت 
8/19 لاغر
26-8/19 طبیعی 
29-1/26 اضافه وزن 
29 چاق

ردیف 8 : دراولین مراجعه مادر پس از انجام آزمایشات اولیه بارداری ومشاهده نتایج آن وضعیت میزان هموگلوبین خونی مادررابراساس دستورعمل به صورت مطلوب یانامطلوب باعلامت Ö مشخص کنید .
ردیف 9 : درهربار مراجعه مادر باردار وزن اورا اندازه گیری نمائید وبا مراجعه قبلی اومقایسه کنید اگر میزان وزن گیری مادر بارداردرطول بارداری او براساس دستور عمل کشوری مطلوب بود.
باعلامت Ö درستون مربوطه گزینه مطلوب بودن راانتخاب کنید درغیر این صورت نامطلوب بودن وزن گیری راباعلامتÖ انتخاب کنید .
ردیف 11 و 10 : درمورد دریافت مکمل ها براساس دستور عمل کشوری سوال شود اگر مکمل آهن یااسید فولیک دریافت می کند درمقابل هرکدام از آنها باعلامت Ö گزینه بلی یا باعلامت _____ گزینه خیر راانتخاب وثبت کنید .
تذکر : براساس دستور عمل کشوری برای تامین آهن مورد نیاز دردوران بارداری وشیر دهی لازم است از پایان ماه چهارم بارداری تاسه ماه پس از زایمان روزانه یک عدد قرص سولفات فروو همچنین یک عدد قرص اسید فولیک روزانه از ابتدای بارداری ( ترجیحاً سه ماه قبل از بارداری ) تاپایان بارداری دریافت نماید .
ردیف 12 : برای تکمیل ردیف آخر اگر سبد غذایی از سوی کمیته امداد به طور مرتب اهدا می شود باعلامت Ö گزینه بلی ودرغیر این صورت باعلامت ___ گزینه خیرراثبت کنید .
در صورتی که سبد دریافت می شود درزیر گزینه بلی درهرستون تعداد سبد دریافتی راثبت کنید .
توجه : منظور از شرکت در کلاسهای آموزشی ، حضور فعال مادردرکلاسهای آموزشی تغذیه ای که توسط کارکنان بهداشتی برگزار می گردد .

پیوست شماره (1)

توزیع استانی اعتبار سال 1386 معاونت امورحمایت خانواده
برنامه

نام طرح : کمک به بهبود تغذیه زنان باردارنیازمند

(پیوست 2 )

« پایش وارزشیابی برنامه حمایت تغذیه ای زنان باردارخانواده های نیازمند »

(پیوست 3 )

« عملکرد طرح حمایت تغذیه از زنان باردارنیازمند »

عملکرد سه ماهه .................. سال ............ استان ( شهرستان )

نام ونام خانوادگی وامضاء 
کارشناس مسئول طرح استان / شهرستان

( پیوست 4 )

1- دوران بارداری شیر دهی
سبد غذایی مطلوب برای تامین کلیه نیازهای غذایی زنان بارداریاشیرده :

متوسط انرژی وپروتئین مورد نیاز زنان باردار به ترتیب 2500 کیلوکالری و60 گرم ودرمورد زنان شیر ده به ترتیب 2600 کیلوکالری و65 گرم است که به جهت ارائه یک سبد غذایی واحد ، تامین مقادیر مورد نیاز زنان شیرده مد نظر قرارگرفته است .

سبد غذایی مکمل زنان بارداروشیرده

توضیحات : 
جهت تعیین میزان انرژی وپروتئین مورد نیاز برای هریک از گروه سنی از استاندارد RDA یامقادیر مجاز غذایی توصیه شده استفاده گردیده است ، یکی از کاربردهای استاندارد فوق الذکر ، ایجاد سیاست گزاری های غذایی برای کمک های گروهی می باشد . دراین خصوص ذکر برخی نکات ذیل ضروری می باشد :
1 - مقادیر مجاز غذایی توصیه شده روزانه یا RDA متوسط نیاز های روزانه افراد رادر20 گروه متفاوت از نظر سن ، جنس وشرایط فیزیولوژیک تعیین نموده است اما به جهت تسهیل فرایندهای اجرایی درکمکهای گروهی ، این تقسیم بندی به 8 گروه ، کودکان زیر یکسال ، 2-1 سال ، 6-3 سال ، پسران ودختران 7تا18 سال ، بالغین ، سالمند وزنان بارداریاشیرده محدود گردیده است .
2 - باتوجه به تفاوت های فیزیکی ، محیطی ، ژنتیکی و... موجود درافراد هریک از گروههای سنی ، زمانی می توان از تامین نیازهای متوسط یامیانگین آنان باشد ، به فرض مثال درگروه سنی 2تا6 سال میزان انرژی موجود درسبد غذایی ، بیش از مقادیر متوسط مورد نیاز کودکان 6 ساله درنظر گرفته شده است تابدین ترتیب ، نیازهای غذایی تقریباً تمامی کودکان این گروه تامین گردد . مادرخصوص دیگر گروهها نظیر سنی تعریف شده دراستاندارد RDA دراین طبقه بندی لحاظ گردیده است .
3 - جهت تعیین سهم هریک از گروههای غذایی وهمچنین مواد غذایی درسبدهای غذایی تدوین شده وجهت مطابقت باعادات غذایی ایرانی ، ضمن استفاده از هرم غذایی ایرانی ، از نتایج مطالعات کشوری انجام شده دراین خصوص نیز استفاده شده است . جایگزین های ارائه شده درمورد هریک از مواد غذایی ، این امکان رابه تصمیم گیرندگان می دهد تاباتوجه به عادات غذایی بومی وامکانات موجود ( منابع مالی ، ادوات لازم جهت نگهداری وحمل و...) نسبت به انتخاب موادغذایی مناسب اقدام نمایند ، نکته مهم آن که دسترسی به مواد غذایی نیز درهر منطقه باید مورد توجه قرار گیرد . مناسب آن که سبدهای غذایی ( به خصوص درمورد سبدهای مکمل ) شامل موادی باشند که دسترسی به آن برای مردم آن منطقه مشکل ویاغیر ممکن است .
4 - باتوجه به اهمیت حضور شیر درسبد غذایی روزانه لازم است که مجریان پس از هماهنگی باشبکه شیر یارانه ای ، ترتیبی اتخاذ نمایند تاخانوارهای نیازمند هر2-3 روز یک بار ( باتوجه به میزان نیازشان ) شیررابه صورت رایگان دریافت نمایند . جهت تعیین مقدار میوه ها وسبزی ها ی موجود درهریک از سبدهای غذایی می توان باتوجه به امکات موجود وهمچنین نیازهای منطقه ترکیبی از انواع میوه ها وسبزی هایی راکه در ذیل بیان خواهد شد ارائه نموده ، توجه به تنوع میوه ها وسبزی های موجود درسبدغذایی وهمچنین ممنوعیت مصرف برخی میوه ها وسبزی ها برای کودکان زیر یکسال ضرروی است . به عنوان مثال سبد غذایی زنان بارداروشیرده می تواند شامل : 2 کیلوگرم سیب ، 1 کیلوگرم خرما ، یک عدد هندوانه ، 5/0 کیلوگرم انجیرخشک و 3 کیلوگرم زرد آلو جهت تامین سهم میوه ها ، 1 کیلوگرم کاهو، 1 کیلوگرم مخلوط سبزی ها جهت تامین نیازها به سبزی های برگ سبز و3 کیلوگرم گوجه فرنگی ، 5/2 کیلو گرم پیاز، 1 کیلوگرم هویج ، 5/2 کیلوگرم کدو وبادمجان جهت تامین سایر سبزی ها باشد .

موادغذایی ممنوع جهت مصرف کودکان زیر یک سال به شرح ذیل می باشد :بادمجان ، گوجه فرنگی ، اسفناج ، عسل ، شیر گاو، سفیده تخم مرغ ، پنیر ، انواع توت ، آلبالو، گیلاس ، خربزه ، کیوی ، انگور ، بادام زمینی ، کشمش .

جدول 1 : معادل هرواحد از میوه

جدول 2 : معادل هرواحد از سبزی های برگی : 
کاهو 200 گرم
اسفناج 240 گرم
مخلوط سبزی ها 200 گرم ( سبزی خوردن ، آش ، پلویی وخورشی )
کرفس 150 گرم
کلم پیچ 150 گرم
جدول : معادل هرواحد از دیگر سبزی ها : 
لوبیاسبز 130 گرم بامیه 80 گرم
هویج 100گرم پیاز 100 گرم
خیار 100 گرم گوجه فرنگی 100 گرم
بادمجان 100 گرم فلفل سبز 150 گرم
قارچ 80 گرم کدو 125 گرم

باتوجه به آن که متوسط نیازمند مردم کشورمان مستقل از خصوصیات سنی ، جنسی ، شرایط فیزیولوژیک و... مطابق تعریف سازمان بهداشت جهانی 2070 کیلوکالری تخمین زده شده است ، مجموعه ذیل صرفاً جهت تعیین خط فقر باتوجه به بعد خانوار ومطابق تعاریف وزارت رفاه تهیه وارائه شده است .