معرفی بمب افکن راهبردی توپلوف۲۲ ام بک فایر

در اواسط دهه ۱۹۶۰ دیگر عصر بمب  افکن های  بزرگی چون ب۵۲ و توپلوف۹۵ برای نفوذ در عمق خاک دشمن به پایان رسیده  بود. البته پایان از این جنبه که با رشد  فناوری  پدافند  هوایی پرواز در ارتفاع بالا و رفتن بر فراز خاک دشمن کار عاقلانه ای  نبود  اگرچه این بمب افکن ها  بزرک حتی تا به امروز نقش خود را به عنوان سکوی  پرتاب کننده موشک های  کروز  در صورت خالی بودن میدان  از پدافند ویا اعمال جنگ الکترونیک شدید  برای بمب باران فرشی به خوبی بازی کرده اند.

نیروی هوایی شوروی به دنبال  یک بمب  افکن مافوق صوت برای پرواز در ارتفاع پایین میگشت تا در ارتفاع کم به خاک دشمن نفوذ کند و دست به بمب باران بزند و در صورت نیاز بتواند نقش یک بمب افکن مادون صوت پرواز کننده در ارتفاع بالا را نیز انجام دهد . شوروی در اوائل دهه ۱۹۶۰ دست به توسعه  توپلوف ۲۲ بلایندر  زد. علیرقم  کارایی  خوب ولی برد کم باعث شد تا شوروی به سرعت به دنبال  بمب افکن دیگر بروند و بلایندر  را در نقش شناسایی و یا ضد کشتی به کار ببرد.

نیروی هوایی شوروی نیاز به بمب افکنی با   توان پرواز در هر  ارتفاعی  با سرعت صوت بود از این  رو بهترین گزینه  استفاده از بال متغییر بود.

طرح بمب افکن جدید در مرحله  اول در داخل خود توپلوف  بدون  نیاز از سوی ارتش شوروی در سال ۱۹۶۵ اغاز شد.  در مرحله نخست قرار بود طرح توپلوف ۲۲ کا تغییر داده شوند و مجهز به بال متغییر شود ولی در سال ۱۹۶۷ به دلیل  پیش امدن پاره ای از مشکلات  طرح کاملا مورد تجدید نظر  قرار گرفت.

توپلوف۲۲ بلایندر هرگز در نقش بمب افکن در ارتش شوروی به کار نرفت زیرا برد محدودی داشت

طرحی که در مرحله اول سامبوت ۱۴۵  نامیده میشد  در سال ۱۹۶۸ توپلوف۲۲ ام نامیده شد که ناتو به ان لغب بک فایر را داد .بمب افکن جدید در ۳۰ اگوست سال ۱۹۶۹ پرواز کرد و در سال ۱۹۷۲ رسما عملیاتی شد.

اولین سری تولید که  شامل  نه فروند برای ازمایشات پروازی بودند  توپلوف ۲۲ ام صفر بک فایر ای نامیده می شدند، سری بعدی نیز شامل  ۹ فروند بودند که برای   ارزیابی عملیاتی به کار می رفت و به انها نیز توپلوف ۲۲ ام۱ بک فایر ای گفته میشد ولی اولین نسخه  تولید که در سال ۱۹۷۲ وارد خط تولید شد ،   تپلوف ۲۲ ام ۲ بک فایر بی بود

بک فایر  در دهه ۱۹۷۰ پیچیده ترین هواپیما نظامی شوروی بود که از ترکیبی از فناوریهای انالوگ و دیجیتال  ساخته شده بود و دارای  فناوری قطعات نیم هادی بود.هواپیما دارای  چهار خدمه بود که به صورت دو به دو در کنار هم قرار داشتند.

توپلوف۲۲ ام۰ نخستین پیش نمونه بک فایر

بک فایر  دارای  یک بال متغییر است که در پایین بدنه قرار دارد و دارای  زاویه رفت و برگشت  ۳۰ تا ۶۵ درجه است اگرچه هرگز از زاویه ۶۰ درجه بیشتر در پرواز نرفته است. زاویه بال ۳۰ درجه برای پرواز با سرعت صوت  در ارتفاع پایین و زاویه بال ۶۰ درجه برای پرواز در ارتفاع  بالا و زیر صوت.بدنه به صورت کشیده  با دماغه ای  که در ان رادار بود ساخته شده بود و از دو ورودی  هوا نیم دوکی شکل در نسخه ام۲  در دو طرف بدنه استفاده می کرد. ترکیب  از الومینیوم و فولاد در ساخت بدنه به کار رفته بود.دارای  سه ارابه فرود بود که دو ارابه عقبی  به صورت شش چرخ در ریشه بال جمع می شد و ارابه فرود جلوی دو چرخ بود .دو موتور در درون  بدنه قرار داشت  و از ۹ مخزن سوخت داخلی  با ۵۳ تن سوخت بهره می برد .

دارای  چهار خدمه بود که شامل  خلبان و کمک خلبان در جلو، ناو و افسر  اسلحه  و رادار در عقب .خدمه در کابین تحت فشار بر روی صندلی پرتاب شونده صفر صفر سی تی ۱ ام قرار داشتند  و برخلاف توپلوف۲۲ بلایندر  که از پایین سوار بر هواپیما می شدند  در توپلوف۲۲ ام  مانند مابقی جنگنده ها از بالا سوار می شدند. هر چهار خدمه دارای  چهار صندلی پرتاب شونده جدا بوده و سیستم  در عرض ۲ ثانیه  تمامی خدمه را به بیرون پرتاب کند.سقف بمب افکن پوشیده شده از یک سایبان کشویی برقی بود که دارای  یک لایه ضد تابش  اتمی بود تا در هنگام بمب باران های اتمی خدمه  را از تشعشات   اتمی حفظ کند.

کابین جلو انالوگ بوده و هیچ نمایشگری  ندارد  و  دو خدمه جلو از دو  دسته  هدایت  فرمان شکل مانند برخی هواپیما های  مسافربری  استفاده میکند  ولی در کابین عقب سه نمایشگر گرد، ِ یک نمایشگر مربعی  شکل برای  افسر اسلحه و یک نمایشگر مربعی با یک لاستیک محافظ دور ان ،برای افسر رادار و ناوبری  ان وجود دارد که برای  نشان دادن نقشه، رادار و اپتیک  و دیگر سامانه ها کار گذاشته شده اند

بک فایر از دو موتور بهره میبرد. در نسخه توپلوف۲۲ ام۲ دارای   موتور ان کا ۲۲  و در نسخه توپلوف۲۲ ام۳  دو موتور توربوفن ان کا ۲۵  می باشد  که دارای رانش ۵۵۱۰۰ پاوند با پس سوز بود که تا مدتها  قویترین موتور توربوفن  نظانی جهان بود. هواپیما دارای  ۹ مخزن سوخت داخلی  با ظرفیت  ۶۷۷۰۰ لیتر سوخت می باشد   و از یک   لوله سوختگریی هوایی  در جلو دماغه خود بهره میبرد .  ۹  پمپ  سوخت ، سوخت  را به موتورها می رساند  و حتی خراب شده یک یا چند پمپ باعث  قطع جریان سوخت نمی شود. در صورت  نیاز به تخلیه سوخت می تواند در عرض ۲۰ دقیقه توسط یک لوله  بین دو خروجی موتور تمامی  سوخت  را تخیله  و اتش بزند.

هواپیما برای  هدایت دارای  سه سامانه هیدرلویک بود که    ۲۶۰ لیتر روغن هیدرولیک  را با خود حمل می کرد.

۹۰ سنسور اتش  سوزی در بخش های  ا مختلف نصب شده است که بیشتر  انها در موتور و مخازن  سوخت نصب شده است . در صورت  اتش سوزی  سنسورها به خلبان هشدار داده تا خلبان دست به قطع جریان سوخت از هر یکی از مخازن  که بر اساس  داده سنسورها  خطر بیشتری انها را تهدید میکند بزند.یک موتور سه سیلندر به سرعت دست  به تولید گاز دی اکسید کربن و پر کردن مخازن  سوخت از این گاز برای خفه  کردن اتش سوزی میزند.

یک سامانه تهویه مطبوع   برای   حفظ هوای مطبوع  در داخل کابین به صورت اتوماتیک  دست به  حفظ  دمای کابین   خدمه بین  درجه ۲۰ تا ۲۳ میزند. این سیستم  را یک سامانه خنک کننده و یک  سامانه گرم کن پشتیبانی  میکند و همچنین این سامامه وظیفه خنک  نگهداشتن سامانه های الکترونیک هواپیما را نیز بر عهده  دارد.

نسخه توپلوف ۲۲ ام۲ به دلیل شکل ورودیش با نسخه اخر یعنی توپلوف۲۲ ام۳ به خوبی قابل تشخیص است

سامانه های الکترونیک  توپلوف۲۲ ام شامل  ، سامانه ناوبری   اینرسی ان سی ۴۵ شامل   سه ژیرسکوپ سه کاناله ، سامانه کنترل از راه دور برای ارتباط با  واحد های رادار زمینی  و یا اواکس ها ، سامانه نقشه خان خودکار پی ای ۳ که با  پرواز هواپیما بر اساس داده های  سامانه اینرسی میتواند موقعیت دقیق هواپیما را  هر لحظه  را روی نقشه مشخص کند  ،سامانه ناوبری رادیویی  برای پیدا  کردن پایگاه هوایی خودی از ان استفاده میشود و سامانه فرود خودکار در اب و هوایی بد از نوع اوسیب ۱٫تمامی این سامانه  ها توسط رایانه   انالوگ ( ای سی اس ۱۴۵ ام) کنترل می شود که به طول چهار متر پشت سر کابین خلبان نصب است. این سامانه سرعت پردازش  خوبی دارد و اطلاعات  ان در اختیار  هر چهار خدمه قرار میگیرد(هر خدمه بسته به وظیفه اش اطلاعاتی  را دریافت میکند که مربوط  به سامانه های تحت کنترل ان است). یکی از دیگر  وظایف  این رایانه  کنترل هواپیما به صورت خودکار است. این  رایانه  با کمک سامانه یاد شده در بالا  توان این  را دارد تا موقعیت هواپیما را درهر  نقطه  از پرواز  به دست   اورده و دست به کنترل هواپیما بزند  . هواپیما دور زده با دقت ۴۰ متر می تواند خود را به پایگاه  هوایی برساند که از ان برخواسته  و بر روی نقشه خان خودکار ثبت شد است. با وجود این  تعمیرات  این رایانه  سخت است زیرا از فناوری انالوگ بهره میبرد  و جایگزین قطعات سخت است . در ارتقائاتی  جدید که در حال انجام روی ناوگان این بمب افکن است این رایانه  با یک نسخه دیجیتال  تعویض شده است

توپلوف۲۲ ام۲ بک فایر بی

توپلوف  ۲۲ ام۲ اولین نسخه تولید انبوه  بود که وارد خدمت شد. این نسخه دارای  دو دستگاه موتور توربوفن  ان کا ۲۲-۱۴۴ بود که دارای  دو ورودی هوا در دو طرف بدنه بود.این نسخه توان حمل تا سع موشک ضد کشتی  خا ۲۲ را داشت  که به صورت ویژه برای  توپلوف ۲۲ بلایندر  طراحی شد ولی بک فایر  نیز ان را حمل میکرد .  این سه موشک یکی در زیر  بدنه به صورت نیم پنهان، و یکی زیر  هر بال قرار می گرفت.

در عقب هواپیما دو جفت توپ متحرک ۲۳ م م دفاعی  هدایت  راداری قرار داشت  که در مجموع ۲۴۰۰ گلوله برای  دو توپ حمل می کرد   که از یک رادار پی ار اس ۴  برای هدفگیر  و هدایت توپ استفاده می کرد.رادار در یک  پوشش نیم کروی  در بالای  توپ قرار داشت  و دارای  برد کشف ۶ کیلومتر و توان درگیری از ۳ کیلومتری  را با هر هدفی  از پشت سر داشت. همچنین  یک  دوربین اپتیکی در زیرتوپ از نوع تی پی ۱ وجود داشت  که در صورت نیاز،  بدون رادار دست به هدفگیری توپ و اتش زد  که برد ان یک کیلومتر بود. این کار توسط افسر اسلحه انجام میشد

تصویری از دو توپ دو لول ۲۳ م م دفاعی عقب..در این تصویر به خوبی بالای توپ محفظه نیم کروی رادار و در پایین ان دوربین اپتیک را میتوان دید. تصویر متعلق به بک فایر بی است

در دماغه دارای  یک رادار پی ان  ای – بی روبین بود که دارای  برد کشف ۲۰۰ کیلومتر بر ضد یک کشتی و ۱۷۰ کیلومتر برضد یک  هدف بزرگ مانند  یک ایستگاه  راه اهن  بود. این رادار بسیار قابل اطمینان  تر از توپولف ۲۲  بلایندر  بود و دقت بالای داشت. این رادار توان  تعیقب عوارض زمین  را داشت  و از این رو با کمک خلبان خودکار اجازه پرواز در  ارتفاع پایین با تعقیب عوارض زمین  حتی در شب تاریک را نیز به بک فایر میداد. همچنین هواپیما  دارای  پوشش ۳۶۰ درجه سامانه هشدار دهنده رادار اس پی او ۱۵ بود

تا سال ۱۹۷۹  هیچ کدام دارای  لوله سوختگیری هوایی در دماغه نبود  ولی از ان سال به بعد نتنها در خط تولید بله نسخه های قبلی نیز دارای  چنین لوله ای شدند. البته در اواخر دهه ۱۹۸۰ در پی مذاکرات پیمان سالت بین دو قدرت برای کاهش برد این بمب افکن  لوله سوختگیری ان برداشته شد

هواپیما توان حمل ۲۱ تن بمب شامل  تا ۶۹ بمب ۱۰۰ کیلویی و یا همین  میزان بمب ۲۵۰ کیلویی  ویا ۴۲ بمب  ۵۰۰ کیلویی ویا هشت بمب  ۱۵۰۰  کیلویی  ویا دو بمب  ۳ تنی  ویا تا سه موشک خا۲۲  با برد ۴۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر در انواع ضد کشتی و ضد  رادار  را حمل میکرد. این سلاح ها در جایگاه داخلی  و خارجی حمل  میشد برای  نمونه ۶۹ بمب ۲۵۰ کیلویی را اگر در نظر گرفت ۲۴ عدد انها را در دو جایگاه  زیر بال ها  حمل میکرد.

بیشترین برد توپلوف ۲۲ ام۲  عدد ۵۱۰۰ کیلومتر بود  و در مجموع ۲۱۱ فروند تا سال ۱۹۸۱   از این نسخه ساخته شد که همگی تا به امروز  بازنشسته  شده اند

توپلوف۲۲ ام۳ مسلح به دو موشک ضد کشتی خا۲۲. خا۲۲ در راهبرد دریایی روسها برای حملات سنگین ضد کشتی به ناوگان دریایی دشمن اهمیت بسیار دارد

توپلوف ۲۲ ام۳ بک فایر سی

این نمونه ارتقاعات بسیاری را به خود دید و تبدیل به پیشرفته ترین نسخه  بک فایر شد. اولین تغییر  نصب موتور ان کا ۲۵ بود که دارای  قدرت بیشتر و مصرف سوخت کمتری بود وباعث افزایش برد  این نسخه  شد،تغییر بعدی شامل  تعویض رادار روبین پی ان ای – ای در مدل قبلی با رادار روبین  پی ان ای- دی در نسخه جدید  بود که بردش بر ضد یک کشتی تا ۳۰۰ کیلومتر نیز می رسید . همچنین این نسخه در کنار رادار برای کسب هدف  دارای سامانه اپتیکی  او بی پی ۱۵  است  که بر  روی توپلوف  ۱۶۰ نیز نصب شده است. این سامانه  می تواند یک هدف بزرگ را مانند یک شهر را از برد ۵۰ کیلومتری و یا یک هدف در اندازه یک ساختمان را در برد ۱۵  کیلومتری کشف کند. این سامانه اپتیکی با رادار هماهنگ شده و هر هدفی توسط رادار کشف شود توسط  دوربین به سرعت کشف میشود.

در این نسخه ورودی نیم دوکی شکل هوا در نسخه قبلی به ورودی مستطیلی  شکل کشیده  شده به طرف پایین تغییر شکل داد که شبیه ورودی هوای میگ۲۵ بود. همچنین در این نمونه دوربین اپتیک توپ عقب از پایین توپ به بالای   رادار توپ عقب  انتقال یافت (زیر ریشه سکان عمودی) تا بتوان زاویه بیشتری را از بالا پوشش دهد.

در این  نسخه سامانه دفاعی  افزایش یافته و برای  اولین بار در این بمب افکن  یک سامانه هشدار دهنده فروسرخ   L-082 MAK-UL   در زیر بدنه   نصب شده  که بر روی سوخوی۲۴ ام نیز در همان دوران نصب شد  تا   نزدیک شدن  موشک  و جهت ان را به خدمه هشدار دهد. همچنین دارای نسخه   بهبود یافته هشدار دهنده راداری  اس پی او ۱۵  بود که حساسیت  بیشتری داشت

دوربین اپتیکی اوبی پی ۱۵ در زیر دماغه بک فایر برای کشف و رهگیری غیر فعال هدف

این هواپیما توان حمل چنیدن غلاف  جنگ الکترونیک مانند غلاف جنگ الکترونیک اس پی اس ۱۷۱ و ۱۷۲  را دارد

توپلوف ۲۲ ام۳  از توپلوف۲۲ ام۲  بسیار برتر بود چه ار نظر برد و چه از نظر الکترونیکی . برای  نمونه در الی که بشیترین برد توپلوق۲۲ ام ۲ عدد ۵۱۰۰ کیلومتر  است بیشترین برد توپلوف ۲۲ ام۳ عدد ۷۵۰۰ کیلومتر است و همچین برد با سرعت صوت  در  نسخه ام۲ عدد ۱۸۰۰ کیلومتر و در نسخه ام۳ عدد ۲۳۰۰ کیلومتر است.این اختلاف بزرگ بین این دو مدل  به دلیل  اختلاف مصرف موتور  های کا۲۲ نسخه  ام۲ و ان کا ۲۵ نسخه ام۳ بر می باشد . همچنین نسخه ام۳ دست کم ۵% سبکتر بود و رانش به وزن بیشتری  نیز به دلیل  قدرت بیشتر موتور و وزن کمتر  داشت. میزان تسلیحات قابل حمل توسط این نمونه سه تن افزایش یافت و به ۲۴ تن رسید .این نمونه میتوانست  موشک بیشتری  را حمل کن  و توان حمل تا شش موشک کروز هوا به زمین خا ۱۵  با برد بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر و یا شش موشک  خا ۲۲ را دارد .

نسخه ام۳ در سال ۱۹۷۷ پرواز کرد و در سال   ۱۹۸۳ وارد خدمت شد  و از سال ۱۹۷۷  تا ۱۹۹۳ در خط تولید باقی ماند و ۲۶۸  فروند از این مدل تولید شد . این نمونه جای  توپلوف۲۲ بلایندر  را در خدمت  گرفت و در دریایی سیاه ،مدیترانه  و بالیتک دست به عملیات زد .در سال ۱۹۸۹ تعداد از انها با پشتیبانی   الکترونیک توپلوف۲۲  پی دی در افغانستان  عملیات  انجام دادند که بسیار موثر بود و بر روی مجاهدین  تاثیر  روانی ویرانگری داشتند .در  سال ۲۰۰۸ میلادی نیز به صورت موثر در گرجستان به کار رفت. این نمونه تنها نمونه در خدمت است که در نیروی دریایی  و هوایی روسیه در خدمت است و هنوز بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ فروند در خدمت است

از جمله جدید  ترین  برنامه های برای  نسخه ام۳ میتوان به ارتقا ۳۰ فروند نسخه ام۳ به ام۳ ام اشاره کرد که این ارتقائات  شامل

 ارتقا رایانه، جنگ الکترنیک، کابین  و افزوده  شدن توان حمل تسلیحاتی جدید از جمله  بمب های هدایت ماهواره  ای و موشک های جدید ضد کشتی است.

توپلوف۲۲ ام۳

توپلوف۲۲ ام ار

توپلوف ۲۲ ام ار نسخه شناسایی  توپلوف ۲۲ ام ۳ است که برای  انجام شناسایی  الکترونیکی  ویا جاسوسی  الکترونیک در نظر گرفته شده است.از جمله تفاوت های  این مدل می توان به نصب رادار ابزور  ام ار در دماغه با توان شناسایی و ثبت  پستی و بلندی های زمین اشاره کرد   . نصب یک محفظه  مستطیلی  شکل در زیر بدنه  بود که محل رادار  با توان نقشه براداری  دو بعدی از سطح زمین است. همچنین  این نمونه دارای  تجهیزاتی  برای جمع اوری علائم   و فرکانس های راداری دشمن است.می توان  با برداشت  جایگاه  رادار روزنه ساختکی در  زیر بدنه از ان مانند نسخه ام۳ در  نقش بمب افکن  از ان استفاده کرد. ۱۲ فرند توپلوف ۲۲ ام۳ به این  مدل ارتقا یافت که تنها ده فروند عملیات شدند و همکنون در خدمت هستند .یکی از این نمونه ها در هنگام پرواز  در نبرد گرجستان در  سال ۲۰۰۸  توسط سامانه بوک   که  توسط  اسرائیل ارتقا یافته بود هدف قرار گرفت و سرنگون شد.

توپلوف۲۲ ام همانند  توپلوف۲۲ بلایندر  برای غرب بسیار پر دردسر بود حتی بیشتر از توپلوف۱۶۰ زیرا پر تعدادتر بود. سامانه الکترونیک پیشرفته و جنگ الکترونیک  قابل توجه و توان حمل تسلیحات زیاد بیش از دو برابر بلایندر ان را تبدیل به جایگزین شایسته برای بلایندر کرد.این بمب افکن ترکیبی از توان حمل تسلیحات بالا با توان پرواز در ارتفاع پایین در برد بلند همواره  برای پایگاه های  امریکایی در اروپا و یا کشورهای اروپای یک تهدید جدی بود. چین تلاش در خرید این بمب افکن داشت ولی هرگز چین و روسیه به توافق نرسیدند . همکنون بک فایر پرتعداد ترین  بمب افکن عملیات جهان است

توپلوف۲۲ ام ار .. در زیر بدنه به خوبی جایگاه رادار روزنه ساختگی نقشه بردار مشخص است

برخی از مشخصات توپلوف ۲۲ ام۳      عبارت اند از    طول و ارتفاع ۴ .۴۲  و ۱۱٫۰۵   متر ،وزن خالی ۵۴۰۰۰ کیلوگرمی ،بیشترین سرعت۱٫۸۸ ماخ برابر با   ۲۰۰۰ کیلومتر  ،برد انتقالی ۶۸۰۰  کیلومتر و شعاع  رزمی با دو موشک کروز ۲۴۱۰ کیلومتر   ، سقف پرواز ۱۳۳۰۰ متر .این هواپیما از دو  موتور توربوفن  ان کا ۲۵     با توان هر یک ۵۵۱۰۰   پاوند با پس سوز  .  توپلوف ام۳    دارای دو توپ دفاعی ۲۳م م در قسمت عقب، و ۲۴  تن سلاح شامل تا ۶۹ بمب ۱۰۰ و یا ۲۵۰ کیلویی  و با ۸ بمب ۱۵۰۰ کیلویی و یا ۳ موشک کروز خا ۲۲ و یا خا ۵۵  و در اینده بمب های هدایت ماهواره ای

 ترجمه:عبدالحمید تارخ

کابین جلو

کابین عقب

منبع : http://jangaavaran.ir/%D8%A8%D9%85%D8%A8-%D8%A7%D9%81%DA%A9%D9%86-%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D9%BE%D9%84%D9%88%D9%8122-%D8%A7%D9%85-%D8%A8%DA%A9-%D9%81%D8%A7%DB%8C%D8%B1/