مرو ترکمنستان نگین جدید آسیای مرکزی+ تصاویر

با توجه به سابقه تاریخی و تمدنی مرو، این شهر به طور رسمی در سال 2012 میلادی به عنوان پایتخت فرهنگی و هنری سازمان جامعه کشورهای همسود(CIS) معرفی شد و گواهینامه مربوطه از سوی دبیرخانه این سازمان در مراسمی که بدین منظور در تالار تئاتر "کمینه" واقع در مرکز این شهر با حضور هزاران نفر از اقشار مختلف مردم برگزار شد به وزیر فرهنگ ترکمنستان و همچنین شهردار مرو تقدیم شد.

مَرو (به ترکمنی: Merw) مرکز استان مرو در ترکمنستان است و در انتهای جنوبی بیابان "قره قوم" و به فاصلهٔ 90 مایلی شمال شرقی سرخس واقع شده است که از رود "مرغاب" (مرورود) مشروب می‌شود ضمن اینکه به ساکنان مرو در فارسی "مَروَزی" گفته می‌شود به معنی «زیَنده در مرو» و همچنین مردم نواحی شرقی خراسان مرو را به نام مور (Mowr)(بر وزن دُور) و ساکنان آن را مُوری می‌گویند.

پیشینهٔ مرو به قبل از میلاد مسیح بر‌می‌گردد به طوریکه مرو از شهرهای باستانی آریاییان و از مراکز فرهنگی خراسان قدیم بوده‌ است.

"داریوش اول" در سنگ‌نوشته بیستون مرو را "مَرگَوش" نامیده و با نام "باختر" اسم برده‌است. اما جغرافیانویسان قدیم آن را مَرْگیانا نامیده و جداگانه ذکر کرده‌اند. مرگیان یا مرو از سرزمین‌های تابع اشکانیان بشمار می‌آمد.

  لازم به ذکر است که مرو قدیم که از فاصله سال‌های 201 تا 203 هجری میزبان قدوم پربرکت حضرت رضا(ع) در دوران ولایت عهدی ایشان بود، اکنون با دیواره‌هایی بجا مانده از آن زمان به محلی برای تجلی ارادت مردم منطقه به خاندان اهل بیت تبدیل شده است.

دیواره های خانه امام رضا (ع)

دیواره های خانه امام رضا (ع)

به همین مناسبت نیز سعی می‌کنیم که بخشی از نمادهای شهر جدید مرو و نیز شهر مرو قدیم را خدمت مخاطبان و علاقه‏مندان به همراه گزارش تصویری ارائه دهیم.

مسجد جامع قربانقلی حاجی (رئیس جمهور ترکمنستان) بزرگترین مسجد استان مرو ترکمنستان

مسجد جامع واقع در مرکز شهر  با عنوان "قربانقلی حاجی" است که به حرمت رفتن حج عمره قربانقلی بردی‏محمداف رئیس جمهور ترکمنستان که در سال 2007 میلادی انجام گرفت، کار احداث آن آغاز شد. 

این مسجد که دارای چهار مناره مرتفع است، در بهار سال 2009 میلادی با حضور قربانقلی بردی‏محمداف رئیس جمهور ترکمنستان و جمع زیادی از نمازگزاران و مردم این کشور افتتاح شد.

مسجد جامع شهر مرو

نمایی از مسجد جامع شهر مرو

ارتقاع هر مناره این مسجد جامع که یک شرکت ترکی عملیات اجرای آن را به پایان رسانده است، 63 متر و ظرفیت آن حدود 3 هزار نفر است و در این مسجد قسمت ویژه زنان نیز پیشبینی شده‏ است.

تمامی دیوارهای خارجی و داخلی این مسجد با سنگ‌های مرمر پوشیده شده و در داخل آن با آیات از قرآن کریم نیز تزئین شده ‏است.

  به گفته مقامات شهرداری مرو، علاوه بر روزهای عادی هر جمعه از تمامی نقاط استان مرو برای اقامه نماز به این مسجد می‌آیند.

رصدخانه دیجیتالی در کتابخانه مرکزی مرو   

در کتابخانه مرکزی شهر مرو که در اکتبر سال گذشته میلادی(2011) با حضور رئیس جمهور ترکمنستان افتتاح شد، یک رصدخانه دیجیتالی پیشرفته  فعال بوده که نظیر تلسکوپ آن بین کشورهای آسیای مرکزی و جامع همسود وجود ندارد.

در این کتابخانه که ظرفیت آن حدود 3 میلیون جلد کتاب است، در پشت بام آن یک رصدخانه مجهز و تلسکوپ بزرگ دیجیتالی اروپایی نصب شده است.

رصدخانه مجهز شهر مرو

مسئول فنی این رصدخانه در گفت‌و گو با خبرنگار خبرگزاری فارس اعلام کرد این تلسکوپ شرکت Astelco system

بوده و ارزش آن بالغ بر 2 میلیون دلار می‏باشد.

وی افزود: این تلسکوپ به علت قیمت بالای اولیه و هزینه‌های جانبی آن کمتر در سایر کشورها حتی در کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار گرفته است اما در مرو با هدف توسعه صنعت گردشگری و جذب توریسم به راحتی در دسترس علاقمندان قرار دارد.

موزه سرزمین شناسی مرو

ساختمان مجلل دیگری در شهر مرو وجود دارد که آن هم موزه مجهز سرزمین شناسی است که جزء ساختمان‌های جدیدالاحداث ترکمنستان ظرف سال‌های گذشته بوده است.

در این موزه، ابعاد مختلف جانوران و نباتات، گل و گیاه که در سرزمین ترکمنستان وجود دارند، به نمایش گذاشته شده است همچنان که نمونه‌های آثار تاریخی زیادی در این مکان به چشم می‌خورد. 

ساختمان موزه

موزه شهر مرو موزه شهر مرو ساختمان موزه ملی شهر مرو

 آرامگاه "محمد بن زید"

آرامگاه محمد بن زید برجسته ترین بنای سلطان قلعه می‏باشد که آن را در این محل پنجمین پشت حضرت امام علی(ع) می‌شناسند و محل مشهور بین زائران مرو دقیم می‏باشد.

  این بنا نسبتا بزرگ است و چون معماری اصیل و اولیه خود را حفظ کرده، بسیار مورد توجه قرار گرفته ‏است.

در فضای داخلی این آرامگاه کتیبه دیوار منحصر بفردی به خط عربی وجود دارد که لغات آن به طرز هنرمندانه و ماهرانه‏ای بصورت برجسته از آجر پخته، کنده کاری شده و بر روی زمینه‌ای با طرح گل وگیاه که از پلاستر ساخته شده قرار گرفته‏ است.

در این کتیبه نوشته شده‏ است که این آرامگاه بر روی مقبره محمد بن زید از بزرگان فرقه شیعه در اسلام و نوادگان پیغمبر در سال 1112 – 1113 میلادی ساخته شده است.

این آرامگاه از 2 گنبد پوشیده شده که یکی از آنها بر روی دیگری قرار گرفته ‏است. شیوه و سبک معماری آرامگاه‌های قرن 12 میلادی در سادگی و خلوص و هماهنگی بسیار شگفت انگیز است.

 در این محل، سردآبخانه‌ای بزرگ و باستانی نیز ساخته شده که اکنون نیز به بهترین نحو حفظ شده است و از آن خبر می‌دهد که در همه دوران این محل پر از زائر بوده و مردم توانسته‌اند از آب خنک این سردخانه قدیمی آب بنوشند و از این محل مقدس زیات کنند.

در کتاب "طنین قدیم" که به قلم مرحوم "عظیم  احمداف" دانشمند و محقق ترکمنستانی که در واقع تمام زندگی و خلاقیت خود را به تحقیق آثار مرو قدیم بخشیده است و این کتاب 200 صفحه‌ای را نوشته است، در مورد آرامگاه محمدبن زید نوشته که قبل از تحقیقات "میخائیل ماسون" مورخ و باستانشناس مشهور روس در سال 1950 این آرامگاه بین مردم به عنوان آرمگاه "محمد حنفیا" بین اهل سنت مشهور بوده است.

اما بعد از کشف کتیبه در این آرامگاه که به خط کوفی نیز نوشته شده است و توسط ماسون تحقیق و قرائت شده است به صراحت آمده که در این محل "سید محمد بن زید بن علیزین العابدین بن بن حسین بن علی بن ابوطالب" مدفون گشته است.

در بخش دیگر این کتیبه ها نوشته شده است که این آرامگاه به حکم امیر این ولایت و یکی از وزرای سلطان سنجر سلجوقی "شرفالدین ابو طاهر صعاد بن علی بن حسین" در سال 506 قمری احداث شده است.

کتاب "طنین قدیم" که به قلم مرحوم "عظیم  احمداف" دانشمند و محقق ترکمنستانی به زبان ترکمنی در سال 1992 میلادی بعد از کسب استقلال ترکمنستان در این کشور منتشر شده است، در ورودی به مجموعه  تاریخی و فرهنگی مرو قدیم به عنوان کتاب راهنما و تحقیقاتی عرضه می شود و در واقع موثقترین اطلاعات در آن از منابع مختلف خارجی و داخلی جمع آوری شده است و بین محققان،زائران و دانشمندان داخلی و خارجی مشهور است.  

مجموعه آثار "قیز قلعه" ( قرن6 و7 میلادی)

یکی از بزرگترین قلعه‏های مربوط به دوران حکومت ملوک الطوایفی در این منطقه قزقلعه‌های بزرگ و کوچک می‌باشد.

قز قلعه‌ها نسبتا قلعه‌های کوچکی می‌باشند که دارای دیوارهای شیار دار و برجسته است.و دیوارهای آنها که اندکی مایل هستند و در زمینی شیب دار قرار گرفته‌اند.

پنجره‌های کوچکی در شیار این دیوار‌ها مخفی شده و در بالای دیوار آنها سوراخ‌های دیده بانی قرار داشته‌اند که تقریبا اکنون همگی ویران شده‌اند.

اتاق‌های طبقه اول آن توسط پنج پنجره روشن می‌شده‌اند و راه پله‌ای که به طبقه پایین می‌رود سازه‌ای طاقی شکل دارند و پلان طبقه دوم آن را نیز فقط از روی ویرانه‌هایی که اکنون از آن باقی مانده می توان تشخیص داد. طبقه دوم آن پنج اتاق داشته که رو به فضای داخلی قلعه بوده‌اند.

قزقلعه کوچک در فاصله حدود 100 متری از قز قلعه بزرگ قرار گرفته و ساختار مشابهی با قزقلعه بزرگ دارد. فقط با این تفاوت که دوران سختی را پشت سر گذاشته است و اکنون فقط دیواره نمای شرقی و مهراب این قلعه باقی مانده ‏است.

در قسمت و گوشه این قلعه زیر زمینی عمیقی نیز وجود دارد که بعد از چند متر زیر زمین بقیه قسمت آنها با خاک پر شده است.

کارشناسان می‌گویند که باستان شناسان خارجی و محلی بعد از کاوش‌های باستانشناسی این مکان، آن را دوباره با خاک به اصطلاح کنسرواسیون کرده‌اند و این منطقه منتظر آن روزها هستند که کاوش‌های گسترده صورت گیرد.

آرامگاه سلطان سنجر سلجوقی آخرین پادشاه سلسله سلجوقیان در آسیای مرکزی و در منطقه خراسان بزرگ یکی دیگر از بناهای تاریخی مرو قدیم  است و بافت معماری آن در واقع به نماد و سنبل مرو قدیم تبدیل شده است که آن را در بستر شهر مرو و بیرم عالی استان مرو ترکمنستان می توان مشاهده نمود.

در جریان حاکمیت ‪ 40‬ساله سلطان سنجر سلجوقی وی در ‪ 19‬جنگ در خراسان بزرگ بر خوانین و مدعیان سلطنت پیروز شد. سلطان سنجر سلجوقی پس از ‪ 73‬سال زندگی در تاریخ ‪  552‬هجری قمری دیده از جهان فرو بست. ترکمن‌ها این شخصیت تاریخی را گرامی داشته و آرامگاه وی در شهر مرو ترکمنستان زیارتگاه مردم می‌باشد.

در وصف این پادشاه سلجوقی می‌توان به این مطلب اشاره کرد که سلطان سنجر به هنگام فوت مادر خود گفت: کسی می‌تواند نماز میت مادرم را اقامه کند که نماز صبح آن قضا نشده باشد.

ترکمنستان از سال جاری میلادی نیز اسکناس‌های با تصویر سلطان سنجر برای بزرگداشت یاد و خاطره این پادشاه سلجوقی چاپ کرده است که ترکمن‌ها اردات زیادی به آن دارند.

بنای آرامگاه سلطان سنجر سلجوقی در قرن ‪ 12‬میلادی توسط "محمد بن آتسیزاس سرخسی" یکی معماران مسلمان بنا شده و این بنا در فهرست سازمان فرهنگی ملل یونسکو در سال نیز ثبت شده است.      

در ورودی  آرامگاه سلطان سنجرسلجوقی یک سنگ نوشته ای بزرگی  نصب کرده اند و بر روی آن به همراه عکس از پرچم ملی ترکمنستان و ترکیه نوشته‌های نیز ضرب شده است که در آن آمده است که سازمان دولتی "تیکا" در سالهای 2002 الی 2004 میلادی این آرامگاه را به عنوان هدیه به ملت ترکمنستان بازسازی و مرمت کرده است.

مرو قدیم، مروارید شرق آسیا

مجموعه تاریخی فرهنگی مرو قدیم با وسعتی بیش از دو هزار هکتار  در حومه شهر "بایرام‏علی" در 20 کیلومتری  شهر کنونی مرو جدید و حدود 450 کیلومتری جنوب شرقی عشق‏آباد پایتخت کشور ترکمنستان  واقع شده و آثار تمدنی دوران‌های مختلف تاریخی و باستانی از شش قرن پیش از میلاد و دوران اسلامی را در خود جای داده ‏است که به عبارت دیگر آن را مروارید شرق آسیا نیز می‌نامند.

در این میانه، شهر مرو کهن در زیر یک تپه باستانی بسیار وسیع و گسترده همچنان آرام گرفته است. مرو قدیم در حقیقت همین تپه باستانی و اطراف آن بوده که از بزرگترین مناطق باستانی در آسیای مرکزی، ایران و آسیای صغیر می‌باشد.

این منطقه بکر و دست نخورده همچنین نشانه‌هایی از بناها، مکان‌ها وآرامگاه‌هایی را دارد که سابقه آن به "دارای اول" در قرن چهارم پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد.

بطورکلی مرو مجموعه‏ای از چندین شهر و سایت باستانی است که در دوره‏های مختلف به قدرت رسیده و نابود شده‏اند که از جمله مهمترین این آثار و سایت‏های باستانی عبارتند از، ارگ قلعه ( قرن 6 پیش از میلاد)، گبر قلعه (1000 سال پیش از میلاد)

قزقلعه بزرگ (قرن 6 میلادی)، قز قلعه کوچک (قرن 7 میلادی)، سلطان قلعه (قرن 10 تا 13 میلادی)، عبدالله خان قلعه (قرن 15 میلادی)، بایرامعلی قلعه (قرن 18 میلادی)، و ویرانه‏هایی از معابد مسیحی و صومعه‏های بودایی در "گرکالا"، که همگی نشان دهنده حیات و وجود تمدن در این شهر طی دوره‏های مختلف هستند.

لازم به یادآوری است که این منطقه تارخی مورد توجه خیل عظیمی از مردم منطقه خصوصاً ساکنین نواحی همجوار بوده بطوری که مردم محل با آداب و رسوم خاص خود و با ارادتی که همواره نسبت به اهل بیت دارند، از نقاط دور و نزدیک کشور ترکمنستان به زیارت و بازدید از محل زندگی حضرت رضا و دیگر اماکن تاریخی بجامانده از آن دوران تاریخی آمده و زیارت این منطقه را همسنگ زیارت آرامگاه حضرت رضا در مشهد می‌دانند.